πλην

ΝΜΑ και δωρ. τ. πλαν

Ι. (ως πρόθ. καταχρ. με γεν.) εκτός από, εξαιρέσει τού... (α. «όλοι πλην ενός» β. «οἱ Ἕλληνες... πλὴν Λακεδαιμονίων», Αρρ.)

γ. «ἐλεύθερος γὰρ οὔ τις ἐστὶ πλὴν Διός», Σοφ.)

αρχ.

εκτός αυτού, επί πλέον αυτού

II. νεοελλ. σύμβολο τής πράξης τής αφαίρεσης (-), μείον («επτά πλην δύο»). III. (ως σύνδ.) (μσν.-αρχ.) παρά μόνο, εκτός από (α. «οὐκ οἶδα πλὴν ἕν», Σοφ.

β. «παντὶ δῆλον πλὴν ἐμοί», Πλάτ.)

αρχ.

1. φρ. α) «πλὴν εἰ» ή «πλὴν ὅταν» — εκτός αν («οὐδεὶς οἶδεν τὸν θησαυρόν τὸν ἐμὸν πλὴν εἴ τις ἄρ' ὄρνις», Αριστοφ.)

β) «πλὴν ἤ» — εκτός από, παρά μόνο («οὐδὲν κάκιον... πλὴν ἄρ' ἤ γυναῑκες», Αριστοφ.)

γ) «πλὴν ἤ ὅτι» — εκτός τού ότι, παρά μόνο ότι («τί διαφέρουσιν πλὴν ὅτι ψηφίσματα γράφουσιν», Αριστοφ.)

2. δε, όμως («πολλὴν στρατιάν ἀθροίσας πλὴν ἄπειρον μάχης», Ηρωδιαν.)

3. χρησιμεύει για να διακόψει κανείς το λόγο του και να μιλήσει παρενθετικά για κάτι άλλο («πλὴν οὔτε ἀνὴρ χωρὶς γυναικὸς οὔτε γυνὴ χωρὶς ἀνδρὸς ἐν Κυρίῳ», ΚΔ).

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. πλήν (όπως και το αντίθετό της δήν*) έχει προέλθει από την αιτ. ενός αμάρτυρου ονόματος, το οποίο ανάγεται στη ρίζα πελᾱ-/ πλᾱ- τού επιρρ. πέλας* «κοντά», με μηδενισμένο το πρώτο και απαθές το δεύτερο φωνήεν τής δισύλλαβης ρίζας, οπότε η αναμενόμενη σημ. τού πλήν θα ήταν «κοντά». Ανάλογη εξέλιξη από αρχική σημ. «κοντά, πλησίον» σε σημ. «εκτός από, χωρίς, παρά μόνο» παρατηρείται στην πρόθεση παρά* και στο λατ. praeter «κοντά, χωρίς, εκτός»].